Stel je voor dat je in een kuil zit, die je zelf gegraven hebt. Ik gooi je een schep toe en zeg tegen je dat je mag proberen om eruit te komen. Je gebruikt die schep en je begint te graven. Met als resultaat dat je alleen maar dieper en dieper in de kuil komt te zitten. Je komt er niet uit, maar komt vaster en vaster te zitten.
Dit is ook het geval met perfectionisme. Als iets niet perfect is, begin je heel hard te rennen (graven) tot het perfect is. En je komt vaster en vaster te zitten want perfectie bestaat niet.
Perfectionisme is niet je vriend
Ik hoor regelmatig dat de zin ‘ik ben perfectionistisch’ door verpleegkundigen gebruikt als kwaliteit en om aan te geven hoe goed ze zijn. Dat de lat hoog ligt en dat kwaliteit van zorg hoog in het vaandel staat. Wat ze vak niet weten, is dat de lat onbereikbaar hoog ligt. Voor zichzelf en anderen.
‘Ja, maar iedereen is ergens wel perfectionistisch en dat is niet erg.’ Nee. Mensen zijn nauwkeurig en hebben oog voor detail. Als verpleegkundige vind je kwaliteit van zorg ook belangrijk en dan maak je liever geen fouten. Dus dan ligt de lat hoog, dat klopt. Maar dat heeft niks met perfectionistisch zijn te maken. Perfectionisme is niet je vriend, maar je vijand die je het leven zuur maakt.
Perfectionisme is niet hetzelfde als je best doen en heeft niks te maken met groei en gezonde prestaties.
Perfectionisme is strengheid
Perfectionisme is de overtuiging dat je, als je perfect leeft, er perfect uitziet en alles perfect doet, pijn kan minimaliseren of voorkomen. Perfectionisme is een vorm van zelfbescherming vanuit de gedachte dat het je zal beschermen, terwijl het juist datgene is wat je ervan weerhoudt je leven te leiden in plaats van lijden.
Perfectionisme is geen vorm van zelfverbetering. Het draait om goedgekeurd en geaccepteerd worden. Perfectionisme heb je jezelf aangeleerd en komt vanuit vroeger.
Vroeger haalde je bijvoorbeeld goede cijfers en dat haalde de last weg, want je vader of moeder werd minder kwaad als je met een 8 thuiskwam in plaats van een 6.
Je hebt jezelf dus perfectionisme aangeleerd om met nare emoties om te gaan. En dat is om met je eigen nare gevoelens om te gaan EN om de gevoelens van anderen te verzachten.
De definitie van perfectionisme
Ik gebruik hier vaak de definitie van Brené Brown voor:
“Perfectionisme is een schadelijk en verslavend systeem van overtuigingen dat uitgaat van de volgende gedachte: als ik er perfect uitzie, perfect leef en alles perfect doe, kan ik de pijnlijke gevoelens die worden veroorzaakt door schaamte, afkeuring en verwijten voorkomen of tot een minimum te beperken.
Perfectionisme is zo schadelijk, omdat perfectie domweg niet bestaat. Het is streven naar een onhaalbaar doel. Bovendien heeft perfectionisme te maken met hoe we gezien willen worden, namelijk als perfect. En ook dat is een onhaalbaar doel, want op hoe we door anderen gezien worden hebben we geen enkele invloed, hoeveel tijd en energie we er ook in steken.
Perfectionisme is verslavend, want wanneer we te maken krijgen met schaamte, afkeuring en verwijten – en dat is onvermijdelijk -, denken we dat dat komt doordat we niet perfect genoeg waren. In plaats van vraagtekens te plaatsen bij de kromme logica van perfectionisme, bijten we ons vervolgens nog meer vast in onze inspanningen om er perfect uit te zien, perfect te leven en alles helemaal perfect te doen..
Ieder mens krijgt te maken met schaamte, afkeuring en verwijten (en de angst voor de bijbehorende gevoelens). Perfectionisme vergroot de kans op dergelijke pijnlijke emoties en leidt vaak tot zelfverwijt: ‘Het is mijn eigen schuld. Ik voel me zo omdat ik niet goed genoeg ben.’
Ik ben niet goed genoeg
Dus als kind voelde je je niet goed genoeg en was je bang om het verkeerd te doen. En omdat jij je nu nog steeds niet goed genoeg voelt, zet je je perfectionisme nog in.
Dus perfectionisme heeft te maken met een stuk ‘ik ben niet goed genoeg’. Die kennen we van eerder, toch? Het lijkt erg op het andere gedrag van verpleegkundigen, namelijk altijd voor anderen zorgen en daarna pas voor zichzelf. Waardoor ze erg naar buiten, op anderen, gericht zijn en niet op zichzelf en hun wensen, waarden en grenzen.
Het lijkt ook op de regel van veel verpleegkundigen ‘ ik moet sterk zijn’. Voor zichzelf, voor elkaar, voor hun patiënten. Waardoor er weinig tot geen ruimte is voor kwetsbaarheid (in hun ogen en oren zwakte) en ze geen hulp accepteren van anderen.
En allebei, net als perfectionisme, zet je in om de gevoelens voor anderen en jezelf te verzachten.
‘Ik moet perfect zijn’
Je leerde onbewust de regel ‘ik moet perfect zijn’ (ondanks dat perfectie niet bestaat) en die regel beheerst je leven nu nog steeds. Hij kent ook wat vrienden: ik mag niet falen, ik moet sterk zijn, ik moet het alleen doen, ik moet nuttig bezig zijn.
Je perfectionisme draait niet alleen om dat jij zelf perfect moet zijn. Alles buiten jou moet perfect zijn, vanuit een projectie van jouzelf op de buitenwereld. Oftewel: jij moet perfect zijn, dus moeten anderen ook perfect zijn.
In je onderbewuste ben je nog steeds bang dat je niet goed genoeg bent. En omdat jij nooit goed genoeg bent, zullen anderen ook nooit goed genoeg zijn. Vanuit diezelfde projectie.
Maar dat je perfectie belangrijk vindt, betekent niet dat je altijd van jezelf en anderen kan verwachten dat ze zich ook precies zo gedragen.
Wat mag je dan van ze verwachten?
Dat ze menselijk zijn. En mensen maken fouten. Je hoofd zegt hier direct ‘ja’ tegen. Hoe komt het dan dat je morgen tóch gaat proberen om perfect te zijn en dat ook van anderen verwacht?
Dat komt doordat je die regel ‘ik moet perfect zijn’ en overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ niet los kunt laten. Nog niet. Je zette vroeger perfectionisme in als coping mechanisme en dat doe je nog steeds.
Wil je weten hoe je beweegt naar ‘goed is goed genoeg’ en je dat dat ook gaat voelen? Hoe je juist kunt stoppen met rennen en de lat lager kunt leggen voor jezelf en anderen?
Waardoor je meer energie, rust, een duurzaam geluk gaat kennen?
Dat kan.
Gratis webinar ‘de 6 stappen hoe je voor jezelf zorgt als verpleegkundige terwijl je voor anderen zorgt’
In mijn nieuwste webinar neem ik je mee in 6 stappen hoe je voor jezelf zorgt terwijl je voor anderen zorgt. Want als je je herkent in de valkuil van perfectionisme, heb je gegarandeerd nog meer regels zoals ‘ik moet sterk zijn’ en ‘ik moet nuttig bezig zijn’.
Dan sta je waarschijnlijk continu aan en vind je het lastig om echt te ontspannen.
Vrijdag 19 augustus om 10:00 geef ik weer een gratis webinar. Als je je herkent in onderstaande punten, is dit webinar echt iets voor jou. Inschrijven kan via deze link: www.thomasgroen.nl/webinar-zorgverleners
- Je zorgt altijd eerst voor anderen en daarna pas voor jezelf, ook in je privé leven.
- Je bent gestrest door de werkdruk, het wisselen van diensten en bent gefrustreerd over je huidige situatie.
- Je voelt je machteloos over je werk- en privésituatie en vraagt je af of de enige uitweg voor jou niet stoppen als zorgverlener is.
- Je vindt het moeilijk om je grenzen aan te geven, je staat altijd ‘aan’ staat en ontspant nooit écht.
- Je zet jezelf niet op 1 omdat je altijd eerst voor anderen zorgt
- Je wilt graag toegeven of uitspreken wat je écht wilt en vindt, maar je weet niet hoe en/of bent bang voor gevolgen als je dat wel doet.
- Je wilt niet degene zijn die klaagt of opgeeft omdat je sterk moet zijn. Dus je blijft maar doorgaan en doorgaan, ten koste van jezelf.