De complexiteit van pijn
Pijn, zowel fysiek als emotioneel, is een complex en intrigerend fenomeen dat zich niet altijd eenvoudig laat begrijpen. We hebben allemaal wel eens momenten gehad waarop we ons afvroegen: “Pijn is pijn. Toch…?” Deze schijnbaar eenvoudige uitspraak kan een bron van verwarring en miscommunicatie zijn. In deze blog geef ik je 6 tips om beter met pijn om te gaan.
Fysieke en emotionele pijn is altijd subjectief
Pijn is pijn. Toch…? Ik had wel eens moeite met deze uitspraak. Nog steeds wel eens. De volgende situatie herken je vast. Je stelt de gebruikelijke vraag: “Hoe gaat het?” en krijgt als reactie: “Ik heb pijn.” “Wat is uw pijnscore?”, vraag je. “Een 7”, terwijl ze glimlacht. “Een 7? Alsjeblieft zeg… Dat is geen 7?!” Maar voordat je oordeelt (over mij, de situatie, de patiënt: wat dan ook), laten we eens dieper graven.
Empathie op een goede dag
In deze situatie heb je wat keuzes (gehad). Je kunt nieuwsgierig en vriendelijk reageren, zonder oordeel, en vragen: “Ik zie ‘geen 7’ (je benoemt hier objectief, zonder oordeel, concreet gedrag) aan u, wat voelt u dan?” Of je kunt de pijnscore uitleggen door te zeggen: “Een 10 is de ergste pijn die u zich kunt voorstellen.” Dit voelt u als uw been eraf gezaagd wordt zei ik altijd. Het draait om begrip, niet om het labelen van de pijn.
Compassiemoeheid
Soms, vooral op vermoeide en overprikkeld dagen, is het moeilijk (onmogelijk) zijn om zo te reageren. Deze 3 opties kunnen gebeuren:
- Je denkt ‘prima, pijn is pijn’ en je geeft paracetamol. Dit doe je vanuit acceptatie en mildheid. Later loop je mogelijk nog eens terug om te vragen hoe het nu met de pijn gaat.
- Je denkt weer ‘prima’ en geeft de paracetamol. Het boeit je niet. Dit doe je vanuit apathie.
- Je denkt ‘stel je niet zo aan’ en doet daarna een van de bovenstaande 4. Niet vanuit empathie in ieder geval.
1 doe je als je wat vermoeid en overprikkeld bent. Kan gebeuren, toch? 2 en 3 doe je als je echt behoefte hebt aan zelfzorg. Meer dan je doorhebt.
Wees hier eens goudeerlijk naar jezelf: zijn er momenten geweest waarop je besloot om de pijn van de ander niet volledig serieus te nemen? Ja, hè? Dit wordt compassiemoeheid genoemd.
“Als het verpleegkundigen niet lukt compassievolle zorg te bieden terwijl ze dit wel willen, is er risico op compassiemoeheid. Compassiemoeheid kan op korte termijn leiden tot onzekerheid over het eigen handelen, een lagere werktevredenheid en schuldgevoelens. Op de lange termijn kan compassie-moeheid leiden tot burnout en uitstroom van verpleegkundigen.” (Bron: klik hier.)
Mijn compassiemoeheid
Ik ben niet Roomser dan de Paus. Ik heb dit zelf ook gedaan. Nog steeds wel eens. Make no mistake: jij ook. (We doen het allemaal namelijk.) Dit geldt voor fysieke én emotionele pijn van de ander.
Voor mij is het mijn regel ‘ik moet sterk zijn’ in actie. Ik moet sterk zijn en anderen moeten ook sterk zijn. Op slechte dagen vergeet ik dat wel eens. Op hele slechte dagen denk ik: “Stel je toch niet zo aan”.
Regelmatig schiet ik direct in de oplossing. Ik heb dan niet het geduld om te vragen naar gevoel en denk ‘ik weet de oplossing al lang, laat mij maar even’. Ik vergeet dat dat om mijn behoefte gaat en niet om die van de ander. Oeps.
Herkenbaar? Ja, hè?
Menselijkheid en flexibiliteit
Dit is voor mijzelf en voor jou. Laten we niet vergeten dat we mens zijn. Soms worden we getriggerd, geraakt, schieten we in oplossingsmodus zonder de tijd te nemen om te luisteren naar het gevoel van anderen. Het kan voortkomen uit de wens om sterk te zijn, niet alleen voor anderen, maar ook voor onszelf. En dat is begrijpelijk. Toch is het even belangrijk om kwetsbaarheid toe te staan en voor jezelf te zorgen.
6 praktische tips
- Het zal je niet verbazen. Zorg goed voor jezelf. Je hoeft je niet elke dag tiptop in orde te voelen. Maar gemiddeld gezien wil je meer positieve emoties ervaren dan negatieve. Dat houdt in dat je goed slaapt, tot ontspanning komt en vaker wel dan niet de 3 psychologische basisbehoeftes ervaart. Autonomie, binding en competentie.
- Onthoud dat pijn ALTIJD subjectief is. Iedereen ervaart pijn anders en heeft een andere pijngrens heeft. Ook hoe hij/zij dat aan de buitenkant laat zien. Dat is per mens, zelfs per cultuur, anders. Het is niet aan jou om dat te bepalen. (Ook niet aan mij.)
- Probeer nieuwsgierig naar het verhaal van de ander te blijven. Iedereen heeft zijn eigen pijnlijke verleden. En extra als je het moeilijk vindt om empathisch te zijn. Lukt dat niet? Dan weet je dat je (nog) vaker en beter voor jezelf mag zorgen.
- Onthoud dat iedereens pijngrens continu opschuift. Als je meer pijn ervaren hebt, wordt dat je nieuwe 10.
- Besef dat dit menselijk is. Je kan niet altijd (en zeker niet alleen maar) voor de ander klaar staan en niet voor jezelf.
- Zorg vaker en beter voor jezelf. Het is geen egoïsme maar noodzakelijk. (Dit vertelt Femke je graag. Klik hier.)
De veerkracht valkuil (van tip 4)
Als ervaringen je helpen voor een volgende keer, noem je het veerkracht. Dan kan je je eerdere pijn gebruiken om te relativeren bijvoorbeeld. Die pijngrens schuift op naarmate je veerkrachtiger wordt. Prachtig.
Hier zitten ook valkuilen aan:
- In plaats van dat je relativeert, bagatelliseer je iets. Bij jezelf of bij de ander. Dit is dus de gedachte ‘stel je niet zo aan’.
- In plaats van dat je iets accepteert, word je apathisch. Vlak, gevoelloos. Compassiemoe.
Als je deze signalen herkent, mag je weer vaker en beter voor jezelf zorgen.
Afsluitende gedachten
Ik ben van mening dat het over comfort, dragelijkheid en effectief/helpend zou moeten gaan. Die ontwikkeling is gelukkig ook al steeds meer gaande in pijnmanagement en -bestrijding.
Nogmaals: bij fysieke pijn én emotionele pijn. Dan gaat het dus over belasting vs belastbaarheid.
Ja, je mag af en toe je grens opzoeken, je ongemak opzoeken en aangaan en buiten je comfort zone treden. Dat zorgt voor groei.
Nee, dat hoeft niet altijd.
Je hoeft niet altijd sterk te zijn. Je hoeft ook niet altijd kwetsbaar te zijn.
Blijf menselijk. Blijf flexibel. Dat is wat ‘van moeten naar mogen’ inhoudt.
Dus laten we onszelf toestaan om sterk te zijn wanneer nodig en om kwetsbaar te zijn wanneer dat nodig is.
Wil je een mooi afsluitend filmpje zien over empathie vs sympathie van Brené Brown? Klik hier.